Ahlak Gelişimi

Ahlak nedir? Ahlaki yargılar nelerdir? Bizler ahlaki kurallarla toplumsal kuralları nasıl ayırmaktayız? Bana kalırsa bu gibi sorular üzerinde düşünülmesi ve kafa yorulması gereken meselelerdir. İlk olarak ahlakın ne olduğundan bahsederek başlayalım. Ahlak kelimesi, Vikipedi’nin tanımına göre neyin doğru veya yanlış sayıldığı (sayılması gerektiği) ile ilgilenir. İnsanlar toplu halde yaşamak zorunda olduklarından ahlak kuralları onların yaşayışlarını düzenlemektedir. Birbirlerinin haklarına saygı göstererek huzur ve refah içinde yaşamalarını amaçlamaktadır. O zaman kimsenin olmadığı yerlerde ahlak kurallarına gerek olmadığından bahsedebilir miyiz? Eğer ahlak kuralları toplumun huzur ve refah içerisinde yaşaması için varsa toplum olmadığı yerde ahlak kurallarına ihtiyacımız kalmıyor diyebiliriz belki de. Bu aşamada Freud toplumun olmadığı yerde ahlaka da ihtiyaç olunmadığını söyler. Lakin, Freud ahlakı, toplumun emirlerinin superego tarafından içselleştirilmesi sonucu ortaya çıktığını iddia etmektedir (Vikipedi, Ahlak)

Peki, ahlak kuralları ile toplumsal kuralların farkı var mıdır? Kültürden kültüre değişen yaşantı ve düşünüş biçimlerinin oluşumu ahlakın mı yoksa toplumsal kuralların mı sonucudur?  Aslında toplumsal kurallar ile ahlaki kuralları birbirinden ayırmak kolay değil gibi görünse de biz bu kuralları diğer toplumlarda da olup olmadığına göre düşünerek ayırabiliriz.  Diğer bir deyişle kimi toplumlarda bir diğerine ait olmayan oldukça değişik düşünce ve yaşayış yapılarını görmek mümkündür. Örneğin bizim kültürümüzde cenaze olan evde yemek pişmez, televizyon açılmaz. Bu kural farklı bir kültürde görülmemektedir. Böylece toplumdan topluma değişiklik gösteren kurallara toplumsal kurallar deriz. Toplumsal kurallar geleneklerin sonucunda otoriter ve tepeden inme bir şekilde ortada bulunmaktadır. Ahlaki kurallar olarak görülmezler.  Peki o zaman toplumsal kurallar neye göre belirlenir

Asch’in deneyine göre bireylerin ahlakı sosyal çevre ile şekillenir. Diğer bir deyişle ahlaki gelişim sosyal gruba uyum ile ilgilidir. Bunun amacı belki de bireylerin sosyal çevrede uyum ve refah içerisinde yaşamayı arzulamasıdır. Bu deneyde görünen o ki birey kimi zaman doğru olmadığını bile bile topluma ayak uydurma uğruna yanlış olanı söylemeye başlayabilir. 

Çocukların ahlaki gelişimleri bilişsel gelişim ile iç içe gerçekleşmektedir. Bunun yanı sıra sosyal yargı ve değerlendirmeleri de sosyal ortamda gelişir. Yapılan bir araştırmaya göre insanlardan benzer ahlaki yargılar geliştirmiş olanlar (örn: ailemizi de içine alarak hiç kimseye zarar vermemek gerektiği) bazı durumlarda benzer sonuçlara gelebilirler (hastalıktan korumak için orta yaşlı anne babana yardım etmelisin). 

Kısacası ahlaki gelişim bir yandan bireyin içsel gelişimiyle ilgiliyken diğer yandan da sosyal çevreyi etkiler ve ondan etkilenir. Ahlaki gelişim bireylerin doğduğundan bu yana biriktirerek deneyim kazandıkları bir tür yaşantı biçimidir.

Ragibe 

 

Asch deneyi: (https://www.youtube.com/watch?v=iRh5qy09nNw)

Vikipedi (Ahlak): http://tr.wikipedia.org/wiki/Ahlak

Kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/Ahlak